Bir Makale / İncesaz

POPÜLER OLMADAN KALICI OLMAK

Popülerlik nedir? Belli bir zaman diliminde, o zamanın kişilerince genel olarak beğenilen, çağın ortak modasını oluşturan şeylere demez miyiz popüler? O zaman bir devrin en çok dinlenilen tarzdaki müziklerine de o devrin popüler müziği diyebiliriz, daha da kısaltıp pop müzik bile deriz buralarda. Yanlış yorumlayıp da bunu bir müzik türü veya tarzı gibi algılamayın; ama o devirde piyasada genel geçer ne varsa popun içindedir. Bir rock şarkıcısı da olur bu, bir arabesk kralı da… Peki bu genel müzik zevkinin dışında bir şey yapıp da yine de beğenilenlere ne demeli? Bir anda -damdan düşer gibi- gündeme oturmaksızın, yavaş yavaş yolunu yapanlara ve içimizde fark etmeden bir yer edinenlere, İncesaz’ a mesela?

Biraz günümüzün popüler müziğinden bahsedelim, örnekler bulmaya çalışalım. Hemen en çok satanlar listeleri arıyorum ve www.sozmuzik.com adresli siteden buluyorum güncel bir “en çok satanlar” sıralaması. Hemen ilk üç sıraya bakınca Demet Akalın’ ın Dans Et, Gülben Ergen’ in Aşk Hiç Bitmez ve Tarkan’ ın Metamorfoz albümlerini görüyorum. Bu albümlerin ortak özelliklerini incelersek, günümüzün müzik alanındaki popülerlik kavramını bulabiliriz. Bu üç albümün de geneli hareketli parçalardan oluşuyor, bu hareketli parçaların da altyapısını elektronik müzik, yani bilgisayar yardımıyla yapılan müzikler oluşturuyor. Dünya müziklerine baktığımız zaman da elektronik müziğin yükselen değer olduğunu, yeni çıkan müzisyenlerin elektronik müzik ağırlıklı müzik yaptıklarını, eski müzisyenlerin ise elektronik bir yapıyla yeni şarkılar ürettiklerini görüyoruz. Listemize dönmek gerekirse Türkiye’de de durumun pek değişik olmadığını görüyoruz. Yeni müzisyenler elektronik müzikle üretime geçmişken, daha eski olanlar yeni parçalarını genel zevke uygun elektronik bir yapıyla sunuyorlar. Bu bilgiler bir tarafta dururken diğer yandan da İncesaz’ ı biraz tanıyalım.

Sarayda yüksek kaliteli müzik yapan genelde kanun, ney, tanbur, kemençe enstürmanlarından oluşan ve piyasada çalan kabasazdan daha naif bir müzik sunan topluluk demekmiş incesaz kelime anlamıyla, bu topluluğa yakışır naiflikte bir isim. Belirtmeden geçmeyelim bu ayrıntıyı da…

İncesaz 1996 yılında Murat Aydemir (tanbur), Derya Türkan (klasik kemençe) ve Cengiz Onural (gitar) üçlüsünün “başta tanbur, kemençe ve kanun olmak üzere Türk Müziği sazlarının başrollerini oynadığı, çağdaş tınılar, armoniler ve düzenlemelerin geleneksel Türk Müziği makam ve perdeleriyle birlikte yeniden üretildiği bir müzik yapmak” konusunda hem fikir olmalarıyla oluştu. “Profesyonel bir birliktelikten ziyade, gönül teli birbirini titreten üç arkadaşın bir müzikli gönül yolculuğu oldu. Bu birliktelik aynı telden çalan dostların da katılımıyla yeni açılımlara ve taze bakış açılarına yol açtı”. Bakıyoruz şimdi 96’ dan bu yana neler olmuş diye, 5 tane albüm ve bir tane de dizi müzikleri albümü*. Hangisi çok satanlar listesine girdi bu albümlerin? Ben pek böyle bir şey duyduğumu hatırlamıyorum ya da bir klip çekip de televizyonlarda oynattıklarını. Az sayıda programlarda tanıtımları oldu veya yazılı basında zaman zaman yer buldular az da olsa, yine de çok satanlar arasında göründükleri müzik marketler parmakla gösterilecek kadar azdı, onlarda da sadece albümün çıktığı kısacık bir dönem o listedeydiler, asla haftalarca aylarca kaldıklarını hatırlamam. Bence popüler olmamak biraz da onların tercihi. İlk albümleri olan Bir / Eski Nisan’ ı çıkarttıkları zaman bazı gazetelerin kültür sanat eklerinde veya sayfalarında yer almışlar, genellikle benzer ifadeler kullanmışlar kendilerini anlatırlarken : “Bizim amacımız yaptığımız müziği iki ya da üç kişinin bile dinleyip, bizi anlaması ve gönlünden güzel şeyler geçtiğini söylemesiydi.” Bir de demişler ki “Kolay lokma olmamaya çalışıyoruz. Dinlerken biraz zaman ve biraz emek talep ediyoruz. Bunları hak edip etmeyeceğimize müzikseverler karar verecek.” Bu cümlelerinden de anladığımız üzere ilk yola çıkışlarından beri ne herkesin tanıdığı liste başı bir isim olmak istiyorlar ne de tüketimi kolay ve sıradan bir “popüler” müzik yapmak istiyorlar. Kendi tabirleriyle üç kişinin kurduğu “bir hayal” İncesaz. Benim tabirimle ise “camiada tanınan”, yeni tanıyanları da ilk anda etkileyen bir birliktelik İncesaz.

Bir yandan devrin popüler akımlarına bakıyoruz, bir yandan da İncesaz’ a. Kaç müzisyen vardır ki acaba gönülden bir teşekkürü, çok satanlar listesinde olmaktan üstün tutan; popülerlik ya da kolay para kazanma gayesi olmadan içinden geldiği gibi, hayallerinin peşinden koşarak müzik yapan. İşte belki farkında olmadan bu noktada bir ayrıma gidiyoruz kalite ve popülerlik arasında. Yanlış anlaşılmasın popüler müziğin içinde de nice kaliteli olanlar vardır elbet ama esas kaliteyi getiren unsur muhtemelen herhangi bir kaygı gütmeksizin yapılan, içten gelen müziktir, dostluğun müziğe yansımasıdır, farklı bir şey yapmanın verdiği heyecandır. Tabi yine yukarda bahsettiğimin tam tersine böyle saf duygularla yapılan her müzik de kaliteli olacak diye bir kaide yok.

Şarkıların, müzisyenlerin belki de kalitesini en iyi şekilde görmenin tek yolu zamana bırakmak her şeyi. Üzerinden bırakalım birkaç yıl geçsin, o zaman hâlâ sevecek miyiz aynı parçaları, dinlemek isteyecek miyiz, aklımıza bir şeyler getirebilecekler mi? Kısacası kalıcı olacaklar mı? Kaliteyi belki de en kolay anlamanın yolu budur. Düşünelim 97 sensinden bu yana ya da ilk albümlerini çıkarttıkları yıldan (99) bu yana baktığımızda aynı tarihlerde piyasaya çıkan ve bugün de hâlâ dinlediğimiz, sevdiğimiz, yeni albümler yapsın diye beklediğimiz isimler var evet ama ya o yıllardan bugüne kadar çıkıp bir anda parlayıp sonra hiç bir şekilde hatırlanmayan ve hatırlananlardan sayıca kat be kat fazla olanlara ne demeli? Bu insanların çoğu da çıktıkları zaman tüm televizyonlarda, gazetelerde, magazin programlarında isimlerinden söz ettiren insanlardı ama sonra bir anda yok olup gittiler, belki kalanların da bir çoğu, bir müddet sonra yok olup gidecek. Elimizde kalanlar, sanırım yine farklı amaçlar gözetmeksizin kendi içlerinden geleni güzel bir şekilde yapabilenler olacaktır.

Kaliteli müziğin nerde karşımıza çıkacağı hiç belli olmaz; belki İstiklal’ de yürürken bir müzik dükkanının hoparlöründen, belki otobüste yanımızda oturup uzaklara dalmış birinin kulaklığından, belki de Tayfun Talipoğlu’ nun herhangi bir yol hikayesinin fon müziğinden duyarız İncesaz’ ı. Hislerimizdir bize bunun kalitesini söyleyen. Bir dizinin müziklerinde içimize işleyen bir tanbur sesi vardır ya da klasik kemençe, ancak yıllar sonra yazılacak bir makale için yapılan bir araştırmada buluruz neden bu kadar etkilediğini o nağmelerin bizi. Çalanlar aşikârdır çünkü : İncesaz. Popüler olmayanı yaparak, yavaş yavaş da olsa sabırla kendilerine bir yer edinmeyi bilmişlerdir içimizde, biz belki farkında değiliz henüz ama bir yerde dönüp arkamıza baktığımızda İncesaz’ ın izlerini görmemiz muhtemeldir hayatımızda.

İlla ki sıradan olanı, çok tutulanı yapmanın gereksiz olduğunu gösterendir bize İncesaz, aynı zamanda kaliteli şeylerin kolay kolay yok olmayacağını, kalıcı izler bırakacağını da gösterendir. Bunları yazarken İki – Eylül Şarkıları albümünü dinlediğimi; yer yer enstürmantel eserlerle yer yer de Melahat Gülses’ in o duru sesiyle büyülendiğimi inkar etmeyeceğim kesinlikle ama bu da kişisel bir kanıttır makaleme. Popüler müziğin içinde sıra dışı olarak da kalıcı olabilmeye, yavaş yavaş bir yerlere gelebilmeye. Keza çıkış yılı 2002 bu albümün ve ne o zaman ne de şimdinin popüler müziği değil bu; ama altı yıl geçmiş üzerinden hâlâ hayranlıkla dinliyorum. Dinlemişseniz ya da dinlerseniz bir gün umarım etkilenirsiniz siz de, durup üzerinde düşünmeye değer bulursunuz bu naif topluluğu.

Radikal’ in 6 Haziran 1999 tarihli İki isimli Pazar ekindeki köşe yazısında şöyle anlatmış röportaj sırasında denk geldiği bir olayı Nazan Özcan :

Biz sohbetimize devam ederken stüdyonun kapısı açılıyor ve içeri Türk Müziği ustalarından Necdet Yaşar giriyor. Geliş nedeni teşekkür etmek, elinize sağlık çocuklar demek; “Benim bazı ölçülerim vardır. Bir müziğin tekrar tekrar dinlenilmesi istenirse o bir ölçüdür. Bazı müzik vardır, dinlersiniz bir daha aklınıza gelmez onu tekrar dinlemek, bazılarından ise kopamazsınız. İncesaz bunu yakalamış görünüyor, takdir ettim, uzun uzun düşündüm.”

Necdet Yaşar’ ın söylediği, Nazan Özcan’ ın da aktardığı gibi, İncesaz bir şeyler yakalamış, yakaladıkları şey ise dinleyenlerin hem takdiri hem de tekrar dinleme hevesi. Kendi dedikleri gibi dinleyenlerden bir kişi etkilenip bunu söylese ya da eline bir enstürman alıp beste yapmaya çalışsa bu şevkle, onlar için daha büyük mutluluk yoktur. Popülerliğe ne hacet!

* Bir / Eski Nisan (1999)
İki / Eylül Şarkıları (2002)
Üç / İstanbul' a Dair (2004)
Dört / Mazi Kalbimde (2005)
Beş / Elif (2007)
& İkinci Bahar Dizi Müzikleri (2000)

Kaynakça : İncesaz Resmi İnternet Sitesi

NOT : Bu yazı geçtiğimiz günlerde Türkçe dersi için yazılmış bir makaledir, muhakkak hataları vardır eksikleri vardır ama İncesaz' la ilgili bir fikir verir diye düşünerek buraya da koymaya karar verdim. Belki teşvik eder de dinlemeyenler de dinler.